Daniel Simons Aandachtsblindheid II

Daniel Simons, Gorillas in our midst: sustained inattentional blindness for dynamic events

Het fenomeen aandachtsblindheid (Inattentional Blindness) kreeg grote aandacht door het werk van Daniel J. Simons. In 1999 publiceerde hij, samen met Christopher Chabris, een artikel in het blad Perception:

Daniel J. Simons, Christopher F. Chabris, Gorillas in our midst: sustained inattentional blindness for dynamic events, Perception, 1999, volume 28, pages 1059-1074

Je kunt het artikel inzien en downloaden van - bijvoorbeeld - de website van Harvard University.

In het artikel doen Simons en Chabris verslag van hun experimenten.

Met elke oogfixatie ervaren we een rijk gedetailleerde visuele wereld. We denken dat we alles zien dat er daar buiten is. Recent onderzoek laat zien dat dat maar schijn is. We ontdekken veranderingen in het beeld niet als onze aandacht niet net op het veranderende object is gevestigd. Als onze aandacht er niet op gericht is missen we zelfs hele objecten vlak voor onze neus.

Onderzoekers kwamen tot de conclusie dat bewuste waarneming niet mogelijk is zonder aandacht. Als de aandacht is afgeleid, door een ander object of een andere taak, missen we vaak een niet verwacht object, ook als onze blik er in de buurt gericht is. Ook voor het ontdekken van een verandering is aandacht vereist. Waarnemers missen grote veranderingen in objecten of delen van (bijvoorbeeld) het verkeersbeeld als de aandacht daar niet op gericht is. Dit laatste verschijnsel noemt men veranderingsblindheid (Change Blindness).

Het gaat hier om twee fundamentele vragen: (1) in welke mate nemen wij alle details van de visuele wereld waar en (2) welke rol speelt aandacht in dit proces? Verschillende onderzoekers hadden al onderzoek gedaan met varianten van de “gorillafilm”, maar men bleef toch met een aantal vragen zitten. Simons en Chabris zetten hun eigen, inmiddels beruchte, onderzoek met gorillafilms op. Proefpersonen bekeken een video waarin twee teams, een wit en een donker gekleed, elkaar een bal toespeelden. De bedoeling was dat proefpersonen het aantal keren dat de bal werd gespeeld door het witte team telden. Halverwege de film liep een in gorillapak geklede medewerker het beeld in, draaide zich naar de camera, klopte op z’n borst en liep weer verder. De gorilla was tot negen seconden in beeld en stopte zelfs, draaide zich naar de camera en sloeg zich op de borst.

De originele video's van Simons en Chabris zijn niet vrij beschikbaar; daarom nemen we hier een soortgelijke video op van de BBC en Professor Richard Wiseman van de Britse Universiteit van Hertfordshire.
 

Meteen na het zien van de film werd de proefpersonen van Simons en Chabris gevraagd een aantal vragen te beantwoorden. De eerste vroeg naar het aantal malen dat de bal was gespeeld. Daarna kwamen de “echte vragen”. De volgende vraag werd alleen gesteld als een vraag met "nee" werd beantwoord.
- heb je tijdens het tellen iets ongewoons gezien,
- zag je iets anders dan de zes spelers,
- zag je iemand anders dan de zes spelers in beeld,
- zag je een gorilla door het beeld lopen?

Na correcties bleken reacties van 192 proefpersonen bruikbaar. Iets minder dan de helft van de proefpersonen, 46%, zag de gorilla niet door het beeld lopen. Als proefpersonen het zwarte team in de gaten moesten houden zagen ze de (zwarte) gorilla vaker, 58%, dan wanneer ze het witte team in de gaten moesten houden, 27%

Simons en Chabris concluderen zelf als volgt. Ongeveer de helft van de proefpersonen neemt een zeer in het oog vallende maar onverwachte gebeurtenis niet waar. In een aangepaste versie van de test stopte de gorilla midden in het beeld, draaide zich naar de camera en sloeg zich op de borst; in totaal was de gorilla negen seconden in beeld. De mate van aandachtsblindheid neemt toe met de zwaarte van de taak. Proefpersonen zien een onverwachte gebeurtenis eerder naarmate die meer lijkt op de gebeurtenis waar ze op dat moment aandacht aan besteden. Objecten kunnen door het gefixeerde deel van een beeld bewegen en toch niet “gezien” worden als de aandacht er niet op gericht is.

Veranderingsblindheid houdt verband met aandachtsblindheid, maar er zijn verschillen. Veranderingsblindheid lijkt een eigenschap van het visueel systeem te zijn en treedt in vrijwel alle stadia van het proces van visuele informatieverwerking op. Blijkbaar onthouden we geen gedetailleerde representatie van onze visuele omgeving van de ene blik naar de andere.
 

Voor een demonstratie van het verschijnsel 'veranderingsblindheid' adviseren we je de volgende Youtube filmpje te bekijken. "Person Swap" is van de hand van Derren Brown, een bekende illusionist. Leuk, hilarisch zelfs, om te zien hoe hij steeds grotere veranderingen aanbrengt zonder dat zijn 'proefpersonen' er iets van merken.

Het fimpje daarna, 'Test Your Awareness : Whodunnit?' is van Transport for London, dat met regelmaat geweldige advertenties voor fiets- en motorrijdersveiligheid uitbrengt.