Walker Psychologische factoren

Walker, psychologische factoren die de veilgheid van kwetsbare verkeersdeelnmers beïnvloeden

Dr. Ian Walker van de afdeling Verkeers- en transportpsychologie van de Universiteit van Bath heeft een literatuurstudie gedaan naar psychologische factoren die een rol spelen bij ongevallen met kwetsbare verkeersdeelnemers.

Het rapport van Walker heet voluit:

Ian Walker, Psychological factors affecting the safety of vulnerable road users: A review of the literature, Department of Psychology, University of Bath

Het rapport van Ian Walker kun je inzien en downloaden bij de Universtiteit van Bath.

Motorrijders lopen, hoe je het ook wilt berekenen, meer risico op letsel dan welke andere weggebruiker dan ook. In het Verenigd Koninkrijk (VK) maakten ze in 1999 maar 1% van het verkeer uit, maar 15% van de ernstig gewonden of gedoden. In het VK zijn motorrijders de enige groep waarvan de letsel- en dodentallen stijgen, althans in 2001.

De oorzaken voor verkeersongevallen zijn zeer divers, maar twee psychologische factoren komen vaak terug.
Ten eerste verwachten autorijders vaak alleen ander grote motorvoertuigen en ontwikkelen daardoor aandachtstrategieën die geen plaats bieden aan kwetsbare verkeersdeelnemers en aan de plaatsen in het verkeersbeeld waar deze meestal verschijnen.
En motorrijders hebben vaak onvoldoende door hoe kwetsbaar ze zijn en handelen niet adequaat om zichzelf te beschermen.

Bij het “keek maar zag hem niet” fenomeen kijkt de automobilist precies in de richting van de andere verkeersdeelnemer maar wordt zich niet bewust van diens aanwezigheid. Dit overkomt ervaren automobilisten meer precies omdat zij meer vaste gewoonten hebben gevormd voor het focussen van hun aandacht op heel kleine gebieden binnen het verkeersbeeld waar grotere gemotoriseerde voertuigen meest waarschijnlijk verschijnen. Gebiedjes waar motorrijders specifiek verschijnen vallen daar minder vaak onder.

Een andere psychologische invloed op de veiligheid van motorrijders is hun risicoperceptie. Een motorrijder zal op een waargenomen risico reageren door tegenmaatregelen te nemen of hun gedrag aan te passen. Of een motorrijder effectief met risico’s omgaat hangt dus af van de juistheid van zijn opvattingen daarover. Helaas, zo tonen onderzoeken, hebben motorrijders weinig accurate en objectieve opvattingen over de risico’s die ze lopen.

Onderzoekers zijn altijd al op zoek geweest naar persoonlijkheidsfactoren in motorrijders waardoor ze meer kans op een ongeval zouden hebben.
Aan de ene kant claimen onderzoekers dat motorrijders cognitieve- of persoonlijkheidskenmerken hebben die hen gevaarlijker maken dan andere weggebruikers. Aan de andere kant gaan onderzoekers er van uit dat motorrijders niet verschillen van andere weggebruikers en dat hun hoge ongevalkans aan externe factoren moet liggen.

Onderzoekers in de eerste stroming stellen dat hoewel motorrijden objectief gevaarlijk is, motorrijders risicopercepties construeren die de gevaren bagatelliseren. De gevaren van motorrijden zouden bijvoorbeeld niet van het motorrijden als zodanig komen, maar van andere weggebruikers en de wegomgeving. Deze risicopercepties worden verder beïnvloed door het geloof onder motorrijders dat ze goed met gevaren om kunnen gaan, onder meer door bovengemiddelde vaardigheden. Sommige motorrijders zouden zelfs zo ver gaan dat ze vinden dat ieder ongeval door een overmaat aan vaardigheden kan worden voorkomen. In het algemeen geldt dat auto- en motorrijders hun eigen vaardigheden als beter inschatten dan die van de gemiddelde rijder. Een overschatting van de eigen vaardigheden zou een factor kunnen zijn bij het ontstaan van ongevallen.
Onderzoekers stellen vooral dat risicogedrag en sensatiezucht belangrijke motivaties voor motorrijders zouden zijn.

Andere studies daarentegen vinden geen verband tussen motorrijders en automobilisten waar het persoonlijkheidskenmerken betreft.
Horswill en Herman (zie 1.3.1. op deze website) vonden dat motorrijders op motorfietsen zich anders gedroegen, waar ze, als ze auto reden, niets anders deden dan autorijders die auto reden.

Bij meerzijdige ongevallen is de frequentste soort die waarbij de automobilist de motorrijder geen voorrang verleent of hem niet voor laat gaan.