Klein Beslissen: NDM en RPD
Gary Klein is bekend als onderzoeker van beslissingsprocessen. In het hier genoemde artikel van zijn hand behandelt hij naturalistische besluitvorming (Naturalistic Decision Making of NDM) en door herkenning gestuurde besluitvorming (recognition primed decision making of RPD).
NDM is een manier om te kijken hoe mensen, al of niet met veel ervaring, in de praktijk beslissingen nemen als resultaat van gecompliceerde cognitieve functies in moeilijke omstandigheden, zoals tijdsdruk, onzekerheid, vage doelstellingen, hoge inzet en veranderende omstandigheden. RPD is één NDM model voor het nemen van snelle en doelmatige beslissingen in complexe omstandigheden.
Het rapport van Klein heet voluit:
Gary Klein, Naturalistic Decision Making, 2008
Je vindt dit rapport op de website van de North Carolina State University, Edward F. Pitts department of Industrial & Systems Engineering.
Klein c.s. kwamen tot het concept van NDM omdat het in 1989 wel duidelijk was geworden dat men met laboratoriumproeven met strak vastgelegde omstandigheden niet op de goede weg was. Het was tegen die tijd redelijk duidelijk geworden hoe mensen beslissingen niet nemen. Ze genereren bijvoorbeeld geen alternatieve opties om deze vervolgens te evalueren binnen een vast stramien.
NDM onderzoekers ontwerpen geen formele modellen van besluitvorming, maar onderzoeken in de praktijk hoe deskundigen in allerlei takken van deskundigheid besluiten nemen in moeilijke omstandigheden en onder tijdsdruk. NDM-researchers bestuderen professionals bij het uitoefenen van hun taak, zoals marine-officieren, operateuren van kerncentrales, legerofficieren die een aantal soldaten aanvoeren, anesthesiologen, verkeersvliegers, verplegend personeel.
In het door herkenning gestuurde beslismodel (recognition primed decision of NPD) gebruiken mensen hun ervaring in de vorm van een repertoire van patronen. In deze patronen koppelt men de belangrijkste oorzakelijke factoren via kenmerken daarvan, verwachtingen en een doel aan typische reacties. Moet iemand een besluit nemen, dan koppelt hij de situatie aan de patronen die hij kent. Levert dat een zuivere “match”, dan is de koppeling snel gemaakt.
RPD laat zien hoe mensen extreem snel besluiten kunnen nemen zonder eerst alternatieven te moeten formuleren en evalueren. Valt een situatie niet volledig binnen een bekend patroon, dan wordt de meest nabije werkbare oplossing gezocht, niet de beste. Dit spaart kostbare tijd.
Het RPD model is een mengsel van intuïtie en analyse. De patroonherkenning en –matching is de intuïtieve kant. De analyse komt van mentale simulatie in gevallen waarin geen perfecte match wordt gevonden. Via interne simulatie wordt tot een “next best” (en niet de optimale) oplossing gekomen, zoals weergegeven in de volgende uitbreiding van het model.
Afbeelding naar Figuur 1 in het aangehaalde artikel van Klein